A arrasadeira
Eu —contábame Toniño Cobas— nunca fora ás arrasadeiras. Ía ós morogos, ás cirolas bravas, ás cereixas da carretera, que se dan de seu e que non son de ninguén. Pro non ía ás arrasadeiras porque os que ían non me chamaban; i os rapaces que eu trataba non eran dos que ían de noite a roubar uvas, peras, mazás, pexegos, ananos ou o que caíse, asegún o tempo. Os gue andaban comigo e viñan á miña casa, falaban mal diles pro tíñalles envexa.
Os que ían ás arrasadeiras eran ledos,
destemidos, pelexaban por calquer cousa e ríanse de todo. A min non me
somellaban ruís, pro eran eisí, i eu tíñalles envexa.
Coñecíaos dabondo e trataba a algús. Ás
vegadas, na Alameda, cando tocaba a música de tropa, chamábanme aparte
(iles non entraban no paseio do meio, que era o do señorío) e dábanme de
todo; enchíanme os petos; metíanme entre corpo i a brusa recimos
inteiros que se me apegaban ó coiro. Tanto que, ás veces, tiña que
deixar o paseio (e logo dar disculpas e mintir) pra me baleirar de tanto
que me daban e que non daba comido. Lémbrome que un día, un recimo de
moscatel traguía unha avéspora e púxose a me picar tanto que ceibei con
todo frente á botica do Román. Deume vergoña porque pasaba moita xente e
viron todos que me puña a brincar, coa camisa defora, ciscando as uvas
por todas partes.
A min non me acadaba ben que uns rapaces
fixeran unhas cousas e que outros non as poideramos facer. Miña nai
decía que ire ás arrasadeiras era roubar. Pro a min a verba non
me semellaba axeitada; máis ben parecíanme troulerías de rapaces pra se
adivertiren; e que por moito que collese cada un, entre o que daban i o
que comían, non valía tanto como pra chatalos de ladrós. E somellábame
tamén que o podiamos facer todos, e que non era xusto que o fixesen os
rapaces máis ledos i arriscados e nosoutros non, porque eramos
señoritos, ¡vaites co señorío!
Por todo isto, a min, xa de moi novo,
víñame traballando unha pencha descontra min mesmo que se me metera na
cavilación e que non me deixaba acougar. Por todas istas cousas e por
outras, viña a parar en que a nós non nos criaban ben, e que non había
coasi difrencia entre as cousas que nos deixaban facer i as que facían
as nosas irmás, fóra de andar ganduxando trapiños e garnindo no
bastidor. No demais era o mesmo: falar a modo, aínda que fose uns cos
outros; non responder mal a ninguén; ollar solermo prás donas e modesto
prós maores; non alandillar polas rúas, levar as unllas limpas, esgarrar
no pano… Por iso os outros, cando nos querían alcumar, o primeiro que
nos chamaban era «saritas», ou maricallas.
E facían ben. Iles argallaban e procedían
como lles petase, sin lle dar conta a ninguén. Xogaban ó «jota
justicia», de noite, por todas as rúas da cibdá; lataban a escola;
facían choutar billardas como eixos, e, xogando ó peón, rachábannos as
ronas, anque fosen de buxo; saltaban «a beber», afundindo os puñetes nas
costas dos que apandaban, sin que ningún se queixase; pelexaban por
pelexar, pra ver quen lle ía ó outro; chimpaban as buxías da
luce a cantazos e tirábanlle, dun arrempuxón, todos os bonecos vestidos
de mariñeiro i os señores de gabán que tiña na porta o comercio «Las
Mil Capas», de don Serafín Feixóo; e tamén enrabechaban ós municipaes (o
Testa, o Calivera, o Sardiña, o Trazas) até facelos entolecer. Un día,
nas festas do Corpus, atináronlle cun cantazo ó Collombao no istrumento,
cando estaba a botar un obrigado de cornetín no concerto da banda (con todo o quiosco arrodeado de pasmós) que din que os botaba moi ben.
Aquelo era vida, e non o andar apegados
ás saias das nais, esmorecidos e cansos sin ter feito nada. Iles, pola
contra, tiñan decote os ollos faiscantes, falando a berros, chamándose
polos alcumes, seus ou da familia, botándose a correr sin vir a conto,
ollando sempre darredor como si os perseguisen, buscando sin dárense
folgos novas toladas pra se rir, nunca coas maus quedas, co elas sempre
bulindo no ar, que somentes as metían nos petos cando había que pararse a
coller unha determiñación…
Un día fun e díxenlle a Pepe o Roxo (que
era fillo do señor Pepe o Roxo, que tiña banquilla de zapateiro na Fonte
Nova) que por que non me levaba a unha arrasadeira. No xeito con que me
considerou, fitándome de enriba a abaixo, deprocateime que, anque me
quería ben, non me vía moi cabal pró asunto.
—Non che convén. Vanche rifar na casa. Moitas veces esgázase o pantalón i esfólanse os zapatos ou pérdense as zapatillas.
—Boeno, anque me rifen; total, rífanme por todo.
—A máis deso, ten que ser de noite e ti non podes.
—Por eso cho digo; mañá van a un casamento e pódome escapar.
—Mellor é que nos agardes e dámosche de todo; eu, pola miña parte, xa sabes…
—Xa sei que me tedes de menos.
—Non home, non. Hai que estar afeito… A onde imos mañá, hai que avantar dous muros, que ímoslle ós figos ó Abade das vellas.
—E… avantaranse.
—¿Corres ben, sin que che deia o punto?
—Coido que si.
Quedou calado un anaco fitándome seguido.
—Ademais, non é dos que se andan con
chiquitas… O abade férrache cada perdigonada de sal que si che colle 0
cu non te podes sentar en oito días, aparte as callenturas que veñen. E
si che dá nos ollos, cégate.
—Boeno, entón non irei.
Voltoume a considerar outro pouco e véndome tan triste púxose a rir, logo botoume a mau polo ombreiro e díxome:
—Está ben, Tono ti verás…
—¿Logo lévasme?
—Eu non te levo, vas ti. (Isto gostoume
moito). Pro ás figueiras non tes que subir, porque si non se sabe andar
por elas ráchanse as ponlas e fan bruído.
—Entón non vale a pena.
—Cala home… Ti vas a par de min i apañas
os figos embaixo, que tamen isto ten seu aquel, xa che direi como has
facer. Xuntámonos mañá ás nove, na Alameda do Cruceiro, que a isa hora
xa están ceando.
Cheguei cedo e non había aínda ningún. Os
catro ou cinco que logo foron aparescendo, non me fixeron caso e
puxéronse a falar entre iles. Logo chegou Pepe o Roxo e chamárono aparte
e puxéronse a disputar. Eu dábame conta que era por min. Nunha desas, o
Roxo pegoulle un arrempuxón ó Caparrás e sacudiulle unha lapada ó
Peste, e todo se arranxou.
Veuse pra min, colleume polo ombreiro e
botamos a andar pola congostra que arrodea a viña de dona Calrota. Os
outros ían adiante, alobados sin falar nin rir, como quens están afeitos
a tales adubíos. A min batíame o peito, pro eu sabía que non era de
cagana sinón de ledicia.
Dempois fumos dando arrodeos até saír a
un campón con choupeiras, onde algunhas vegadas nos sentabamos coa miña
nai e meus irmaos a merendar.
De noite todo somellaba difrente porque
eu non tiña andado de noite por ningures, non sendo polas rúas da vila,
nin xiquer polos arredores. Si non foramos tantos e si o Roxo non me
levase a par de si, poida que chegase a ter medo. Pro naquil intre, non o
tiven.
Conque, a pouco máis andar, chegamos. O
Caparrás adiantouse e subiu ó paredón agatuñando. Dende enriba fíxonos
aceno, i os outros agatuñaron tamén e deixáronse caír pra adentro, que
se sentían caír cun golpe focho.
Cando nos chegou a vece, o Roxo
acrequeñouse i eu subín enriba dil pro non chegaba. A parede era de
seixos e eu non podía agatuñar porque me doían os dedos.
—Súbete na testa.
Púxenlle un pé enriba da cabeza, pro como
non me collía o outro, ou mellor dito, como me esvaraba ó ladeáreselle a
gorra, afirmeime nos cóbados, din un brinco e quedei a cabalo do muro.
Logo o Roxo agatuñou como si tal cousa, botouse da outra banda e
chapoume cando me deixei caír.
Os outros xa ían diante, camiñando
dapouco, encollidos. Baixaba o terreo, cuberto de cepas, até unha casa
grande arrodeada de árbores. O Roxo deitoume á orella:
—As figueiras son esas.
Na casa víase unha luce de carburo e nela
recortábanse os árbores. Un can botouse a ladrar con poucos folgos, i
outros ladraron máis ó lonxe; algún ouveaba.
O Roxo fixo un asubío moi a modo, como de
paxaro, e quedamos todos quedos. De alí a un pouquiño, calou aquel can e
foron calando os outros. Logo xuntámonos, coas cabezas xuntas, e o Roxo
besbesellounos:
—É o cadelo da vella, que o teñen atado.
Non val nada, e si un se lle arrepón, fuxe. A máis deso non o deixan
fóra cando se deitan. Hanse deitar aixiña; temos que agardar.
Esparexédevos por eí, e coidado co pico.
Eu senteime con Pepe o Roxo (non me podía
afastar dil). Tampouco podía deixar de erguer a testa e fitar prá luce
da casa. Seguíame batendo o peito, e aínda que me sentía moi arrufado xa
emprincipiaba a pensar que ogallá finase aquelo pronto.
Conque foi e apagouse a luce… Dempois de
quedármonos quedos outro anaquiño, o Pepe asubió e fumos xuntos até dar
con outra parede. Ista era moi baixa, coasi un valado, e podíase avantar
por ela. Por enriba asomaban as figueiras iñormes. Cada un foi por onde
o Roxo lle acenou; e, decontado, todos agatuñaron polos árbores e
perdéronse na follax. O Roxo diume o fardel que trouxera, e dun chimpo
xa estaba enriba.
Cando fiquei soio, coido que tiven medo; non por nada, senón porque me quedara soio e comenzaron a me renxer as tripas.
O Roxo guindou un figo de aviso e atal como me insinara, guieime por il, abrín a saqueta i escomenzaron a caír os figos.
Xa se ía enchendo, que ás vegadas botábame presas diles…
E foi eí cando esboiraron dous disparos
arreo, tan perto de min que vin as chispas por enriba da testa e sentín o
ar quente no carrolo. Os fogonazos alumaron como lóstregos as figueiras
e caíronme follas enriba.
Aínda ouvín as zoupadas dos rapaces caíndo dos árbores e como se botaban a alandillar abourados polos berros dun home.
Eu tamén botei a correr sin saber pra
onde; e cando xa tiña collido un bo pulo, dei coa cachola nas pedras do
valado i enchéronseme os ollos de faíscas como si tivese diante a roda
dun afiador.
Afroxáronme un istante as pernas e
somelloume que caía, pro seguín correndo. Brinquei por enriba do valado
sin o tocar, pasei por entre as cepas sin lles mover unha folla, vin o
paredón grande pasar por embaixo de min… Non sabía como era quen pra
correr e brincar de tal xeito, sin xiquer sentir a cacholada. Nun intre
de nada, xa me vin beira do río, frente ó cachón da aceia vella, cos
berros do home moi perto, coasi enriba de min. Peguei un chimpo e
aparecín na outra banda, sin tempo a pensar como pudo ser aquelo. Pro os
homes (que xa eran moitos) tamén brincaron e seguía a ouvilos berrar, e
viñan os cas ladrando e ouveando, moitismos, todos os cas da bisbarra e
de máis aló… Seguín a traveso dos castiñeiros de Peliquín, avantei por
enriba de Oira, ó lonxe víase Cudeiro, que non sei como o podía ver na
noite pecha… Xa non se ouvían os homes nin os cas, que ben se estaba…
Somelloume estar deitado. Caíame o suor polas fazulas e pingábame do
narís; un suor quente e mesto que se metía nos beizos e seguía correndo…
Escomencei a sentir que falaban; non que berraban, que falaban en voce máis ben baixa, homes e tamén mulleres.
Abrín os ollos e fireume niles a luce do
carburo. Unha vella de cabelo branco, fardada de negro, tíñame a cabeza
na aba e pasábame un pano mollado pola fronte que me doía moito, Había
outra vella e dous homes, un diles coa luce do carburo; o outro estaba a
par do valado fumando, ó lombo a escopeta de dous cañós; enriba de nós,
as figueiras.
A vella de cabelo branco, estaba a decir:
—Non pode ser, home, non pode ser… Iste
non pode andar nistas cousas. Iste é o máis novo de dona Felicitas a do
Cobas, neto do Cuanda, o procurador.
—Tan bos son uns como os outros —dixo o home da carabiña, pegándolle unha chupada ó pito.
Aquelo de que eu era o mesmo que os outros, foi o que máis me gostou.
Ningún comentario:
Publicar un comentario